नियती (Ek laghukatha)

                                                                                  नियती                                                                                           

 

                                                                                      * १ *

लक्ष्मीनं गडबडीत दार उघडलं.  आत तिचा नवरा बल्लाळ आढ्याकडे डोळे लावून पडला खाटेवर होता.  लकवा पडल्यापासून गेले ३-४ वर्षे त्याचे हेच हाल होते.  सुरवातीला जवळपासचे नातेवाईक व शेजारी गप्पा मारायला काही हवं नको पाहायला यायचे. पण त्याचे शब्द कळायचे नाहीत मग हळूहळू लोकांचं येणं बंद होत गेलं. आता तर वाड्यातून बाहेर पडताना सुद्धा शेजारी विचारत नाहीत.  म्हणतात ना रोज मरे त्याला कोण रडे!  नवऱ्याची आमदनी बंद झाली व घरातल्या वस्तू मोडून खायची वेळ आली तेंव्हा लक्ष्मीला कामासाठी बाहेर पडणे भाग पडले.  ओळखीने ४-५ लोकांच्या घरचे धुणी भांडे व साफसफाई चे काम मिळाले व हात तोंडाची गाठ पडायला लागली.  बरोबर आणलेला भात तिनं रश्श्यात कालवला व नवऱ्याला उठवून भरवायला लागली. कसेबसे २-४ घास खाल्ले आणि अन्न त्याच्या तोंडातून बाहेर पडायला लागलं .. खाटेवर पडून पडून बल्लाळ वैतागला होता.  कुठून आपल्या नशिबात ही परावीलंबत्व आलं! यापेक्षा मरण परवडलं असच त्याला वाटायचं.   लक्ष्मी पण या प्रकाराला वैतागली होती. रोज ४ घरची कामं करायची, लोकांची बोलणी खायची आणि जे शिळंपाकं मिळेल ते खायचं याचा तिला उबग आला होता.  देवाला आणि दैवाला तरी किती दिवस दोष देणार? उगवलेला दिवस कसातरी रेटायचा एवढच तिला माहिती होतं.  त्या पलीकडं तिच्याकडं काहीच उपाय नव्हता. 

                                                                                               * २ *

आय सी यू च्या बाहेरच्या कक्षात मीरा शून्य नजरेने बसली होती.  कायरा ला ऍडमिट केल्यापासून आता २ आठवडे झाले होते.  कसल्यातरी फूड पॉइझनिंगच निमित्त झालं आणि गोळ्यांची रिऍक्शन आली हसत खेळत असणारी गोड कायरा हॉस्पिटल मध्ये दाखल झाली. तिच्या चिवचिवाटाने घर कसं भरून जायचं! आता घर खायला उठतं.  डॉक्टर प्रधानांनी सांगितलं कि आता 'किडनी ट्रान्सप्लांट' शिवाय काही पर्याय नाहीत.  मीरा आणि मधुने सगळ्यांना सांगितलं होतं -- फेसबुक, व्हाट्सअँप वर सगळ्यांना जमेल तेवढे संदेश पाठवले होते पण अजून काही यश नव्हतं.  "या गोष्टी प्लॅन करता येत नाहीत" असे प्रधान डॉक्टर म्हणाले आणि पटत जरी असलं तरी कळत पण वळत नाही अशी तिची अवस्था आली होती.  मीरा व मधू दोघे मोठ्या पदावर काम करत होते. एकुलत्या एक कायरासाठी कितीही पैसे खर्च करायची त्यांची तयारी होती.  पण सगळे प्रश्न पैशाने सुटतात थोडेच?  उपाय माहिती आहे, पण तरीही अजून साध्य नाही! परिस्थितीनं लादलेली अगतिकता  व त्यानं आलेला हताशपणा तिच्या नजरेत साफ दिसत होता.  मधूने हलकेच तिच्या डोक्यावर थोपटलं -- त्याच्या खांद्यावर तिनं डोकं ठेवलं आणि डोळ्यातल्या आसवांना मुक्त्तपणे वाट करून दिली.

                                                                                               * ३ *

साबुदाण्याएवढ्या दाण्यांन एवढ होतं ह्यावर लक्ष्मीचा विश्वास बसेना.  पण धोतरीच्या फुलाचं बी खाऊनच म्हातारा मेला असं किसन सांगत होता.  तिनं हातातल्या त्या फुलाकडं व चिमुकल्या बीकडं परत साशंकतेने पाहिलं.  किसनाचा म्हातारा किती शांत व समाधानी दिसत होता मेल्यावर ते तिला आठवलं.  पूर्वी सैन्य हरल्यावर शत्रूच्या हाती सापडू नये म्हणून त्यांच्या स्त्रिया धोतरा खाउनच मरणाला जवळ करायच्या असं ऐकलेलं पण तिला आठवलं.  खरं होतं कि नाही ते आता जीवनाची लढाई हरलेली लक्ष्मी पाहणार होती.  तांदुळाच्या पेजेमध्ये तिन सगळं फुल कुस्करून व बिया वाटून टाकल्या.   नवऱ्याला खाटेवर बसतं करून त्याला पेज पाजली. गेल्यादिवशी पोटात अन्न न गेल्याने कदाचित पण त्याने ती अधाश्याप्रमाणे ओरपली.  लक्ष्मीला हुंदका आला.  उरलेली पेज तिन पिऊन टाकली.  तिला थोड्याच वेळात चक्कर आल्यासारखं वाटायला लागलं.  म्हणून दार उघडलं आणि दारातच ती कोसळली.  इतरांसाठीचा अपाय हा तिच्यासाठी उपाय ठरला होता.

                                                                                       * ४ *

"मॅडम, लक्ष्मी गिरमिसे तुमच्याकडे कामाला होत्या का?"   पोलीस इन्स्पेक्टर मीराला विचारत होते.
"येस, म्हणजे आहे." मीरानं सांगितलं. 
"त्यांचा व त्यांच्या नवऱ्याचा काल विषबाधेने मृत्यू झाला.  तुमच्याकडून त्यांनी पदार्थ नेले असतील तर त्यांची आम्हाला तपासणी करावी लागेल."

"व्हॉट? काळ सकाळीच तर ती आली होती." मीराचा विश्वासच बसेना. काल लक्ष्मीला उरलं सुरल काय दिलं ते ती आठवायला लागली.

"हो आम्हाला दुपारी फोन आला त्यानुसार आम्ही चौकशी करत आहोत.  लक्ष्मीची परिस्थिती तिला साधारण माहिती होती. २ आठवड्यापूर्वी पगार वाढवा म्हणून ती सांगत होती पण मीराची मनस्तिथी ठीक नसल्याने तिने तिला उडवूंन लावलं होतं.  

काही न बोलता मीरा इन्स्पेक्टरला नमुने घेण्यासाठी स्वयंपाकघराकडं घेऊन गेली.

                                                                              * ५ * 

तिसऱ्या रिंगला मीराने फोन उचलला. 

"मीरा, कुठे आहेस तू?" मधू एकदम उत्तेजित आवाजात बोलत होता.

"अरे ती आपल्याकडची लक्ष्मी ..."

"ते जाऊ दे -- लिस्टन गुड न्यूज फॉर यू.  डॉक्टर प्रधान ना कायरासाठी मॅचिंग डोनर मिळाला. मी हॉस्पिटलला जातोय. तू पण लगेच निघ. आपल्याला काही फॉर्मलिटीज पूर्ण करायच्या आहेत. आपल्याला कायरासाठी उपाय सापडला -- शी इज गोइंग टू बी आलराइट!  चाल बाय -- निघ लगेच तू".

पुढंच न ऐकताच मधून फोन ठेवून दिला. 

   

                                                                            * ६ *

डॉ प्रधानांनी सगळी प्रोसिजर समजावून सांगितली.

"एनी मोर क्वशन्स?" सोनेरी काड्यांच्या फ्रेम मधून बघत त्यांनी विचारलं. 

मधूने सही करण्यासाठी पेन काढलं.  तेवढ्यात मीरा म्हणाली "मे आय नो द डोनर डॉक्टर?"

"सॉरी - ते नाही मला सांगता येणार.  फक्त मी एवढच सांगू शकेन कि एका कुटुंबाचा काळ विषबाधेने मृत्यू झाला अँड वूमन्स किडनी इस परफेक्ट मॅच फॉर कायरा"!

मीरानं मधुकडं पाहिलं. कायरा पूर्ववत होणार ह्या आनंदापलीकडे त्याच्या डोळ्यात कुठल्याच भावना नव्हत्या... 

उपाय मिळाला पण तो असा मिळेल हा दैवदुर्विलास मीराला अंतर्मुख करून गेला.

                                     *** समाप्त ****